โบนัสคือ "ค่าตอบแทนพิเศษ" ที่นายจ้างจ่ายให้แก่ลูกจ้างนอกเหนือจากเงินเดือนปกติ (Base Salary) โดยมักจะมีเงื่อนไขบางอย่างเป็นตัวกำหนด เช่น ผลกำไรของบริษัท,ผลการปฏิบัติงานส่วนบุคคล (KPI) หรือแม้แต่การจ่ายตามสัญญาที่ตกลงกันไว้ตั้งแต่ตอนเข้าทำงาน 

โบนัสเป็น "สิทธิ" หรือ "สวัสดิการ" ตามกฎหมายแรงงานไทย  มีคำตอบที่ชัดเจนเพื่อใช้เป็นแนวทางในการเรียกร้อง ดังนี้ 

1. โบนัสไม่ใช่"สิทธิ" ตามกฎหมายบังคับ 

โดยพื้นฐานแล้ว โบนัสไม่ใช่ค่าจ้าง และกฎหมายแรงงานไม่ได้บังคับให้นายจ้างต้องจ่าย ดังนั้น นายจ้างมีดุลพินิจที่จะให้หรือไม่ให้ก็ได้ โดยพิจารณาจากผลประกอบการหรือผลงานของพนักงาน  

2. เมื่อไหร่ที่โบนัสจะกลายเป็น"สิทธิ" ที่เรียกร้องได้ 

โบนัสจะเปลี่ยนสถานะจากสวัสดิการสมัครใจมาเป็น "สิทธิ" ของลูกจ้างที่สามารถฟ้องร้องบังคับคดีได้ หากเข้าเงื่อนไขข้อใดข้อหนึ่ง ดังนี้:  

2.1 มีการระบุในสัญญาจ้างหรือนโยบายบริษัท: หากในสัญญาจ้างหรือระเบียบข้อบังคับเกี่ยวกับการทำงานระบุเงื่อนไขการจ่ายไว้ชัดเจน (เช่น ทำงานครบปีจ่ายโบนัส 1 เดือน) นายจ้าง "ต้อง" ปฏิบัติตามนั้น หากไม่จ่ายจะถือเป็นการละเมิดข้อตกลงสภาพการจ้าง 

2.2 โบนัสประเพณี (Customary Bonus): หากบริษัทจ่ายโบนัสในอัตราที่แน่นอนและจ่ายเป็นประจำทุกปีโดยไม่มีเงื่อนไขเป็นเวลานาน ศาลอาจตีความว่าเป็น "ค่าจ้าง" หรือ "ข้อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ้างโดยปริยาย" ทำให้ลูกจ้างมีสิทธิเรียกร้องหากนายจ้างหยุดจ่ายกะทันหัน 

2.3 บรรลุเงื่อนไขตามตัวชี้วัด (KPI): หากนายจ้างกำหนดเงื่อนไขการจ่ายไว้ล่วงหน้าว่าถ้าทำยอดได้ตามเป้าจะได้โบนัส และลูกจ้างทำได้จริง ลูกจ้างย่อมมีสิทธิได้รับเงินนั้นตามสัญญา  

3. สิ่งที่ควรตรวจสอบก่อนเรียกร้อง

3.1 ดูสัญญาจ้างและคู่มือพนักงาน: ตรวจสอบคำว่า "อาจจะจ่าย" หรือ "บริษัทมีสิทธิพิจารณาตามความเหมาะสม" เพราะคำเหล่านี้เป็นการให้สิทธิขาดแก่นายจ้างในการใช้ดุลพินิจ 

3.2 เงื่อนไขการเป็นพนักงาน: ตรวจสอบว่ามีเงื่อนไข "ต้องมีสภาพเป็นพนักงาน ณ วันที่จ่ายโบนัส" หรือไม่ หากลาออกก่อนวันจ่าย แม้จะทำงานครบปีแล้วก็อาจไม่มีสิทธิได้รับ 

สรุป: โบนัสเริ่มต้นจากการเป็น "สวัสดิการ" ที่นายจ้างให้เพื่อจูงใจ แต่จะกลายเป็น "สิทธิ" ของคุณทันทีที่มี "ข้อตกลง" หรือ "สัญญา" รองรับไว้ชัดเจน